نازەنین عوسمان محەمەد

كەلتور و هونەری گەلان زۆرجار دەبێتە هۆكار و ئامڕازێك بۆ پەروەردە و وشیار كردنەوەی سیاسی یان كۆمەڵایەتی یان جەندەری، لەبەر ئەوەی هەموو كەسێك گوێ لە گۆرانی دەگرێت ئەمە لە سروشتی مرۆڤدایە كە بە موزیك كاریگەر دەبێت.هەموان دەزانن كە، گۆرانی پێكهاتووە لەئاواز و تێكست و دەنگ، ئەمەش چۆن بخرێتە ناو كایەی پەروەردە‌و كۆمەڵایەتی و سیاسی ‌و جەندەریەوە؟ یان چۆن بخرێتە خزمەتی لایەنی دەرونی و رۆحی مرۆڤەوە؟ ئەم پرسیارانە پێویستە لە ڕێگەی توێژینەوەوە وەڵام بدرێنەوە. بە پێویستی دەزانم كەسانی پسپۆری ئەو بوارە ئەم جۆرە توێژینەوانە ئەنجام بدەن. من وەكو كەسێك كە پسپۆری بواری موزیك و هونەری گۆرانی نیم، بەڵام مایەی خۆشحاڵیمە كە دەبینم كچانی گۆرانی بێژی ڕۆژ بەرۆژ زیاد دەبن‌و گەشە دەكەن بەتایبەت گەنجەكان لە بەرنامە و پرۆگرامە رەنگاو رەنگەكانی تیفی ‌ومیدیاكانەوە دەردەكەون.

وەكو دەروناسێك زۆرجار گوێ لە گۆرانی دەگرم‌و چێژ لە دەنگە خۆش ودڵڕفێنەكان وەردەگرم. حەزدەكەم دەنگە نوێیەكانی ئەو مەیدانە بناسم.بەڵام شتێكی سەرنجی من رادەكێشێت و دەمەوێت هەڵوێستەی لەسەر بكەم؛ ووتنەوەی گۆرانی فۆلكلۆری گۆرانی بێژە كۆنەكانە كە زۆر زۆر دوبارە دەبنەوە، لەگەڵا لاوازی و هەندێكجار بێواتایی تێكستی گۆرانیەكان بە گشتی‌و بۆ گۆرانی بێژی كچەكان بە تایبەتی. لەوانەیە پەنجا ساڵ پێش ئێستا بەلامانە ئاسایی بوایە كە گۆرانی بێژێكی ژن تێسكت و وشە گەلێكی هۆنراوەیەكی بكردایە بە گۆرانی و بیوتایەتەوە كە دەربری هەستی پیاوانە بوایە بەرامبەر بە كچان، ئەو كاتە دەمان ووت كە لە نەریتی كۆمەڵایەتیدا رێگە پێدراو نییە، بەڵام لەم سەردەمەدا پێویستە گۆرانی بێژی كچ ئیتر لەوە بوێر تر بێت‌و ئەو هۆنراوانە هەڵبژێرێت و بەزاری خۆی بیچرێت كە ئاماژەیە بۆ هەست‌و رۆحی مێینە . تكام وایە دوای خوێننەوەی ئەم نوسینە بە سەرنجەوە گوێ رادێرن بۆ گورانی بێژێكی كچ كاتێك بە چاوو برۆی رەش و لێوی سور و سنگ و مەمكدا هەڵدەدات ، بزانە چی دێتە زهنی تۆوە چەند دەنگ‌و ئاوازەكەی خۆش بێت، كەچی هەست بە هارمۆنی و گونجان ناكەیت و هەست دەكەیت شتێك لاسەنگە و كەمە. كاتێك بۆ نمونە ئەم گۆرانی بێژانە وەكو چۆپی فەتاح یان ماریا هەورامی و سەنا بەرزنجی چەندانی تریش، تێكستی زمان حاڵی كچانە بەكار دەهێنن‌و هۆنراوەكەیان دەربڕی هەستی ناسكی كچێكە، چەند بە تام چێژەوە گوێی بۆ دەگرین، هەروەها ستران بێژی باكوری كوردستان رۆژین چەندە تێسكتەكانی كچانە و خۆشن. بۆیە تكام وایە كە گۆرانی بێژە گەنجەكان زۆر لە ئاواز دانەر و دەرهێنەرەكانیان بوێر تر بن و تێسكت و هۆنراوەی گۆرانیەكانیان زۆر بە وریاییەوە هەڵبژێرن و با وشەی دڵی خۆیان بێت بیخەن سەر زاریان لە كاتی گۆرانیدا.

لەرویەكی ترەوە بێگومانم هەموتان دەزانن بۆ چی ریكلامەكان بەشێوەیەك ئەنجام دەدەرێت كە ئاوازی گۆرانیەكی خۆش و ریكلامە بازرگانیەكەی تێكهەڵكێش دەكەن و زوو زوو دوبارەی دەكەنەوە، ئەمە وا دەكات ئێمەی بیستەری ئەو ریكلامە بێ ویستی خۆمان لە نەستماندا جێگیر ببێت و هەر بیڵێینەوە، كەواتە وشەیەك كە بەئاوازێكەوە دەلكێت ئیتر ریكلام بێت یان گۆرانی و زۆریش دوبارە بێتەوە لە ناو زهنی هەمومانەدا جێگیر دەبێت‌و كاریگەری خۆی دروست دەكات بە پێی وشەكە ئەگەر ئەرێنی بێت ئەوە كاریگەریەكە ئەرێنیە‌و بە پێچەوانەشەوە بۆ وشەی نەرێنی، بۆیە هەڵبژاردنی ئەو وشانە زۆر گرنگە كاریگەری لە هەموان دەكات بمانەوێت یان نەمانەوێت دەكەوێتە سەر زارمان‌و دەیڵێینەوە، بە وردیەوە سەرنج لەوشەی گۆرانیە كوردیەكان بدەن، زۆربەی خەماوی و خەفەت و گریان ‌ودوری و ئازار و بێوەفایی و روخان و ماڵئاوایی هەتا جار جاریش قسە پێ وتن ‌وجنێوە. ئەگەر بمانەوێت لە رۆژێكی شادیدا بۆ بەرزبونەوەی رۆحی مەعنەوی گوێ لە گورانیەك بگرین باوەڕ بكەن زۆر ماندو دەبیت كە گۆرانیەكی كوردی بدۆزیتەوە كەمێك دڵخۆشت بكات وەكو مرۆڤێك وزەت پێ ببەخشێت. ئەو ووشانەت پێ ببەخشێت كە حەز بكەیت لە زهنتدا دوبارەی بكەیتەوە. لەوانەیە هەندێك بڵێن ، هۆكارەكەی ئەو باردۆخەیە كە میللەتەكەمانی پێداتێپەربووە لە كۆنەوە تا ئێستا، هەر لە شەڕ و قەیرانداین بە ئێستەشەوە كە لە ژێر دەسەڵاتێكی كوردیدا دەژین لەم قەیرانەوە دەچین بۆ یەكێكی تر. دەڵیم ئەم لایەنێكی ئەو دیاردەیەیە، بەڵام لە رویەكی ترەوە خۆ مێژوەكەشمان گەلێك چیرۆكی سەرنج راكێش و سەرگوروشتەی پر بەها‌و خۆراگری تیادایە كە دەكرێت لەوانەوە ئیلهام وەربگرین، ئەمە جگە لەوەی كە هۆنراوەی شاعیرە گەورەكانمان دەبرینی هەست و سۆزی زۆر جوانی تیادایە و خاوەنی پەیام و واتای بەرز و باڵایە كە پەرە بە رۆح و دەرونی مرۆڤ دەدات ، كێشەكە تەنها لە هەڵبژاردندا دەبینمەوە ، نەك لە نەبوونی زەخیرەی وشەی جوانی نێو هۆنراوەی كوردی ڕەسەندا.