مریەم خان گۆرانیبێژی دەنگخۆشی کورد لە گوندێکی نزیکی بۆتان لەساڵی ١٩٠٤ لەدایکبوە
ناوی تەواوی مریەم محەمەد ئەحمەد ە دوای هەڵگیرسانی جەنگی جیهانی یەکەم لە بەر گرانی و نالەباری ژیان لە گەڵ خێزانەکەی ناوچەکەی خۆیان بە جێدێڵن و ڕو لە شام دەکەن .
دواتر لەساڵی ١٩٢٤دێتە باشوری کوردستان ولە شاری زاخۆ نیشتە جێ دەبێ .
مریەم خان لەباکور لەسەردەمی حوکمی موستەفا کەمالیش (ئەتا تورک ) گۆرانی چڕیوەو توانیویەتی ڕەسەنایەتی گۆرانی کوردی بپارێزێ .
دواتر کەدێتە باشوری کوردستان بەهۆی گۆرانیبێژە کوردەکانی ترەوە پەیوەندی بە ڕادوێی کوردی بەغداوە دەکات .
دەچێتە بەغداو کۆمەڵێک لاووک و بەستە بۆ ڕادوێی کوردی بەغدا تۆمار دەکات .
مریەم خان یەکەم ژنی گۆرانیبێژی کرمانجیە کە گۆرانیەکانی لەسەر قەوان تۆمار کرا وە .
لە ساڵی ١٩٣٠ یەکەم قەوانی لەلایەن کۆمپانیای هیس ماستەر ڤۆیسەوە بۆ تۆمار دەکرێت .
یەکەم گۆرانی تۆمارکراوی گۆرانی دۆێت مامی بوە.
سەرجەم ٩ قەوان تۆمار دەکات لە لایەن کۆمپانیاکانی بەیزافۆن وئۆدیۆن و ئەبولگەڵبەوە .
گۆرانیەکانی مریەم خان زۆرترینی لاوک و حەیران و بەستە یەو لەفلکلۆرێی ڕە سەنی کوردی هەڵهێنجاوە و باس لە شۆڕە سواری و جوامێری و ئازایەتی کوردان و ئەوینداری بوە.وتائێستاش گۆرانیەکانی دەوترێتەوە
.لەگۆرانیە بەناو بانگەکانی گۆرانی لۆرکێ ولۆرکێو ،یارحەلیمێ وزەمبیل فرۆش وئەی لێ لێ و زۆری تر .
لە ساڵی ١٩٤٩ لە کوردستانی باشور کۆچی دوایی دەکات و گەنجینەیەکی پڕ بەهای هونەری ڕەسەن بە جێدەهێڵێت .
