پروشه فه‌یسه‌ڵ
“ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ فێمنیسته‌کان‌و ئه‌وانه‌ی داکۆکی له‌مافى ژن ده‌که‌ن‌و پسپۆره‌کان تێبینیان هه‌یه له‌سه‌ری، ئه‌و به‌کاڵا کردنه‌یه که ئه‌کرێت، چونکه له‌وه ده‌رچووه ژن ته‌نها وه‌ک ره‌گه‌زێک به‌کاربهێنرێت، ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ ده‌یبینبن له‌ریکلامه‌کاندا ژن له‌پێناو ریکلامێکی بچووکدا پارچه پارچه ده‌کرێت، واتا ده‌ست‌و قاچی لێده‌کرێته‌وه یاخود ته‌نها لێوی نیشان ئه‌درێت یان نینۆکی یان ده‌مووچاوی پیشان ده‌درێ”، ئه‌مه وته‌ی د. نه‌زاکه‌ت حسێن حه‌مه سه‌عید، مامۆستای زانکۆیه له‌به‌شی راگه‌یاندنى زانکۆی سلێمانی.
د.نه‌زاکه‌ت له‌سه‌ره‌تادا به‌مشێوه‌یه باسی ژنی کرد له‌ریکلامه‌کاندا: “له‌کۆنه‌وه ریکلام و ژن مێژوویه‌کی دوورو و درێژیان هه‌یه، له‌سه‌ره‌تاشدا ژن وه‌ک ئامرازێک له‌ریکلامدا به‌کارهاتووه بۆ سه‌رنج راکێشان، چونکه ئامانجی سه‌ره‌کی ریکلام خۆی راکێشانی سه‌رنجی کڕیاره بۆ خوێندنه‌وه یاخود ته‌ماشاکردنی ریکلامه‌که، به‌کارهێنانی ژن له‌ریکلامدا بۆ سه‌رنج راکێشان و بینه‌ری زیاترو فرۆشی زیاتره، به‌ڵام ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ فێمنیسته‌کان و ئه‌وانه‌ی داکۆکی له‌مافى ژن ده‌که‌ن‌و پسپۆره‌کان تێبینیان هه‌یه له‌سه‌ری، ئه‌و به‌کاڵا کردنه‌یه که ئه‌کرێت، چونکه له‌وه ده‌رچووه ژن ته‌نها وه‌ک ره‌گه‌زێک به‌کاربهێنرێت، ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ ده‌یبینبن له‌ریکلامه‌کاندا ژن له‌پێناو ریکلامێکی بچووکدا پارچه پارچه ده‌کرێت، واتا ده‌ست و قاچی لێده‌کرێته‌وه یاخود ته‌نها لێوی نیشان ئه‌درێت یان نینۆکی یان ده‌مووچاوی پیشان ده‌درێ، پسپۆره‌کان تێبینیان له‌سه‌ر ئه‌مه هه‌یه، چونکه ژن لێره‌دا وه‌ک کائینێکی ئاقڵ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ناکرێت، به‌ڵکو پارچه پارچه ئه‌کرێت، ژنان بۆ بابه‌تی به به‌ها به‌کارناهێنرێت، کاتێک تۆرى کۆمه‌ڵایه‌تی هات ئه‌م به‌کاڵا کردنه زیاتر بوو، چونکه ژنیان بۆ ریکلامی زۆر بێبایه‌خ به‌کارده‌هێنا”.
تەوار: هۆکاری زیاد بوونی ئه‌م دیارده‌یه له‌م ساڵانه‌ی دوایدا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟
د. نه‌زاکه‌ت: تۆرى کۆمه‌ڵایه‌تی هۆکارێکی سه‌ره‌کی بوو بۆ زیادبوونی ئه‌م دیارده‌یه، هۆکارێکی دیکه‌ش ئه‌وه‌یه که زۆربه‌ی میدیاکانی ئێستا میدیای بازرگانین، ئه‌مه‌ش دیسان مه‌به‌ستیان سه‌رنج راکێشانی وه‌رگره بۆ خۆیان، زۆربه‌ی میدیاکانی ئێستا ژن ته‌نها بۆ ریکلام به‌کارناهێنن، به‌ڵکو بۆ قسه‌ی نه‌شیاو بێ بایه‌خ و پروپوچ، ره‌واجدان به‌مۆدێلێک له‌ژنان که ئه‌مه‌ش زیاتر هه‌ر بۆ به‌کاڵاکردن و ریکلامه، به‌ڵام فۆرمێکی جیاوازی وه‌رگرتووه، ئه‌میش له‌ڕێگه‌ی به‌کارهێنانی مۆدێل و ئه‌و کچه مۆدێلانه‌ى ئێستا هه‌ن که ده‌بێته هۆی زیاد بوونی بینه‌ر و ره‌واجدان به‌و کاڵایه‌ی که خۆیان مه‌به‌ستیانه.
تەوار : چی بکرێت بۆ که‌م کردنه‌وی ئه‌م دیارده‌یه له میدیا‌و تۆره‌کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان؟
د. نه‌زاکه‌ت: خۆی به‌شێکی ئه‌گه‌رێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی که میدیای ئێمه رێکنه‌خراوه‌‌و میدیاکان پابه‌ندنین به داب و نه‌ریت و کلتوره‌وه‌‌و وابه‌سته نه‌کراون به‌ئه‌رکه سه‌ره‌کییه‌کانیه‌وه که ئه‌و ئه‌رکانه‌ش بریتین له په‌روه‌رده‌و فێرکردن و زانیاریدان به‌شێوازێکی ته‌ندروست، ئه‌مه به‌شێکی ئه‌بێت به‌یاسا رێکبخرێت‌و به‌شێکی دیکه‌ی به‌هۆشیارکردنه‌وه‌ی ژنان ده‌بێت که ده‌بێت ژنان ده‌ربهێنرێن له‌و خولیاو بیرکردنه‌وانه‌ی له‌پێناو شته سه‌تحییه‌کانه‌‌و به‌شێکی به که‌ناڵه‌کان و رێکخراوه‌کانی داکۆکیکردن له‌ژنان ئه‌کرێت که ده‌بێت پرۆژه و ئه‌جێندایان هه‌بێت له‌م بواره‌دا.
تەوار : وه‌ک به‌رێزتان ئاماژه‌تان پێکرت میدیا رێکنه‌خراوه، چی بکرێت بۆئه‌وه‌ی میدیا رێکبخرێته‌وه؟
د.نه‌زاکه‌ت: وه‌ک پێشتر ئاماژه‌م پێدا میدیا له‌م وڵاته‌دا رێکنه‌خراوه له‌پێناسه‌و ئه‌رکه سه‌ره‌کییه‌کانی خۆیدا‌و چاودێرو سانسۆی نییه‌‌و هیچ کۆدو به‌رپرسیارێتیه‌کی بۆ دیاری نه‌کراوه‌‌و هه‌موو که‌سێک ئه‌توانێت ببێته خاوه‌ن میدیای خۆی، به‌ڵام ئه‌توانرێت ئه‌مه له‌ڕێگه‌ی سزای مادیه‌وه وه‌ک غه‌رامه‌و باجی ساڵانه‌وه رێکبخرێته‌وه، یاخود هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه ڕێگه به‌دروست بوونیان نه‌درێت.
تەوار : ئه‌م دیارده‌یه چ کاریگه‌ریه‌کی سایکۆلۆجی و ده‌روونی هه‌یه له‌سه‌ر تاک و کۆمه‌ڵگه؟
د. نه‌زاکه‌ت: له‌ڕووی سایکۆلۆجیه‌وه کاریگه‌رییه‌کی زۆری هه‌یه، چونکه ژنانێک ئه‌کات به‌مۆدێل‌و شێوازه فۆرمێک ئه‌کات به‌مۆدێل بۆ ژنان که هه‌موو ژنان ناتوانن وابن وه‌کو وتم جیاکاری دروست ئه‌کات له‌نێوان ژنانێک که ته‌مه‌نیان هه‌یه و ته‌مه‌نیان نییه وه له‌نێوان ئه‌وانه‌ی که جوان‌و جوان نین به‌گشتی کۆمه‌ڵێک شت ئه‌وروژێنێت که پێچه‌وانه‌ی کلتوورو فه‌رهه‌نگ و ناسنامه‌ی ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یه‌یه، بۆیه ئه‌مه کاریگه‌ری ئه‌خاته سه‌ر سایکۆلۆجی و ده‌روونی ژنان.
تەوار : چ رێگه‌یه‌ک بۆ که‌م کردنه‌وه‌ی ئه‌م دیارده‌یه به‌باش ده‌زانن؟
د.نه‌زاکه‌ت: نه‌ک به‌ته‌نها من هه‌موو پسپۆره‌کان گفتووگۆ و باس له‌وه ده‌که‌ن که پێویسته رێگری له‌م کارانه بکرێت، پێویسته میدیا به‌ئاراسته‌یه‌ک به‌کاربێت که خزمه‌ت به‌که‌لتووری کۆمه‌ڵگه بکات نه‌ک شتی نامۆ به‌کۆمه‌ڵگه بناسێنێت، هه‌روه‌ک پێویسته یاسایه‌کی راگه‌یاندنی گشتی هه‌بێت تاوه‌کو که‌ناڵه‌کان رێچکه‌ی کارکردنیان بۆ دابنرێت.
هه‌ر سه‌باره‌ت به‌م پرسه، خاتوو گوڵان عه‌لی پارێزه‌ر‌و راوێژکارى یاسایى به‌شى کۆمه‌ڵایه‌تى یه‌کێتى ژنانى کوردستان بۆ ژیانه‌وه وتى: “تاکه یاسا هه‌بێ بۆ ئه‌م دیارده‌یه‌‌و ئاماژه‌ی پێکرابێت یاسای رۆژنامه‌گه‌رییه، له‌م یاسایه‌دا له‌هیچ کام له‌بڕگه‌و ماده‌کانیدا به‌تایبه‌ت باس له‌ژن نه‌کراوه‌‌و هیچ یاسایه‌ک نییه تایبه‌ت بێت به به‌کاڵا کردنی ژن لهمیدیاو تۆره‌کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان”.
ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا: “هه‌رکه‌سێک له‌هه‌ر ره‌گه‌زێک بێت کارێک ئه‌نجام بدات دژی کلتوور و داب ونه‌ریتی کۆمه‌ڵگه بێت، به‌تاوان ئه‌ژمار ئه‌کرێت، به‌ڵام ئه‌م دیارده‌یه‌ی ئێستای ژنان که هه‌یه به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان خۆیان نمایش ده‌که‌ن له شاشه‌کانه‌وه په‌یوه‌ندی به‌بنه‌مای کۆمه‌ڵگه‌و ئادابی گشتیه‌وه هه‌یه‌‌و هه‌ر شتێک په‌یوه‌ندی به ئادابی گشتیه‌وه هه‌بێت پێویسته له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی رۆشنبیریه‌وه به‌فلته‌ردا بروات و سنووردار بکرێت بێجیاوازی له‌نێوان ره‌گه‌زه‌کان، چونکه ئه‌و که‌سه‌ی که خۆی نمایش ده‌کات ره‌نگه پیاو بێت که هه‌ندێ کار بکات دژی داب و نه‌ریتی کۆمه‌ڵگه بێت، ئه‌توانرێ سکاڵا دژیان تۆمار بکرێت”.
ئاشکراشیکرد : “تائێستا هیچ سکاڵایه‌ک سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ته نه‌هاتۆته به‌رده‌ستی من، گه‌ر سکاڵاش هه‌بێت له‌دادگاکاندا ژماره‌یان که‌مه”.
باسى له‌وه‌شکرد که : “له‌گرێبه‌ستی کارکردندا شێوازی پۆشاک یاخود هه‌ڵسوکه‌ت دیارى نه‌کراوه، به‌ڵام گه‌ر ئه‌و پۆشاک و هه‌ڵسوکه‌وته‌ی ده‌یکات دژی داب و نه‌ریتی کۆمه‌ڵگه بێت‌و رایگشتی دروست بکات، ده‌توانرێ سکاڵای له‌سه‌ر تۆمار بکرێت له‌لایه‌ن هاوڵاتیانه‌وه به‌و ناونیشانه‌ی که له‌دابونه‌ریتی کۆمه‌ڵگه لایداوه‌‌و سزای ئه‌و که‌سه‌ش به‌پێی یاسای رۆژنامه‌گه‌ری دیاری ده‌کرێت که سزاکه‌ی چییه”.
سه‌باره‌ت به‌هۆکارى درووست بوونى ئه‌م دیارده‌یه خاتوو گوڵان وتى: “نه‌بوونی چاودێرو فلته‌ره له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی رۆشنبیرییه‌وه، هه‌ر به‌رنامه‌یه‌ک که پێشکه‌ش ده‌کرێت پێویسته ئیتیکی رۆژنامه‌گه‌ریى تێدا بێت که بریتیه له ئیتیکی کۆمه‌ڵایه‌تی و ته‌ندروستی و په‌روه‌رده‌ی و ده‌روونیو که‌سیی تێدا بێت، ئێستا ئه‌م حاڵه‌ته په‌یره‌و ناکرێت له‌ناو میدیادا، ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی یاسای رۆژنامه‌گه‌رییه، پێویسته له‌سه‌ر وه‌زاره‌تی رۆشنبیریی هه‌ستێت به‌داخستنی ئه‌و که‌ناڵانه یاخود ئه‌و به‌رنامانه‌ی به‌و شێوه‌یه‌ن، له‌به‌رئه‌وه پێشێلی یاسای رۆژنامه‌گه‌رییان کردووه، بۆیه پێویسته هه‌ر ده‌زگایه‌کى میدیایى پێش ئه‌وه‌ى بکرێته‌وه به‌فلته‌ردا بروات، چونکه وه‌ک ده‌زانین ڕاگه‌یاندن فاکته‌رێکی سه‌ره‌کی ناو کۆمه‌ڵه‌‌و کاریگه‌ری زۆر خێرا دروست ده‌کات له کۆمه‌ڵگه‌دا بۆ ئه‌وه‌ی هیچ زیانێکی نه‌بێت ده‌بێت به ته‌واوی فلته‌ره‌کانه بڕوات پاشان په‌خش بکرێت یاخوود بکرێته‌وه به‌تایبه‌تیش کێشه‌ی یاسایی نه‌بێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مه په‌یره‌و نه‌کراوه له میدیاکاندا زۆربه‌ی به‌رنامه‌کانی به‌ره‌و به‌کاڵابردنی ژن چووه‌‌و وایکردوه کۆمه‌ڵێک که‌س بووبێتنه خاوه‌ن ناوبانگ‌و سه‌رمایه بێ بوونی هیچ به‌هره‌و توانایه‌ک، ئه‌مه‌ش کاریگه‌ری ده‌روونی له‌سه‌ر ژنان و کچان دروستکردوه‌‌و بۆته هۆیه‌ک بۆ کێشه خێزانیه‌کانی ئێستا، چونکه زۆرێک له‌پیاوان کاتێک ده‌بینن ئه‌وان به‌و شێوازه‌ن له‌رووی روخساره‌وه‌‌و هاوسه‌ره‌کانیان وانیین ده‌بێته هۆی دروست بوونی کێشه له‌نێوانیاندا یاخود کچان کاتێک ده‌بینن که ئه‌وان خاوه‌نی سه‌رمایه‌یه‌کی زۆرن له‌هه‌مان ته‌مه‌نی ئه‌واندان‌و ئه‌مان وانیین ئه‌وانیش هه‌مان رێگه‌ى ئه‌وان ده‌گرنه‌به‌ر‌و خۆیان وه‌ک کاڵا نمایش ده‌که‌ن”.
