نوسینی: بنار محمد ڕاوێژكاری خێزانی و پەروەردە
هەڵبەتە لە كۆمەڵگەی عەشایەری كوردیدا ژن بەشێكە لە شتەكانی پیاو، خاوەندارێتی پیاو بۆ ژن ڕیشەیەكی كۆنی هەیە و ئەوە پیاوە خاوەنی ژنە، هەموو مافێكی خاوەندارێتیش دەگەڕێتەوە بۆ خاوەنەكە، بەجۆریك عەیبە و چاكەی بۆ خودی شتەكە نیە، بەڵكو ڕاستەوخۆ بۆ خاوەنەكە دەڕوات.
كیشەی موڵك ئەوەیە بەشێكە لە جەستەی خاوەن مووڵك، بۆ نموونە تێك شكانی ئۆتۆمبیلێك خاوەنەكەی بەتێكشكانئ خۆی دەزانێت. دۆڕانی كەڵەشێرێك لە شەردا واتە دۆڕانی خودی خاوەن كەڵەشێرەكە. كێشە ژن لە كۆمەڵگەی كوردیدا كێشەی خاوەندارێیەتی ژنە لە كۆمەڵگاكەدا، بۆیە هەموو كردار و ڕەفتاری ژن هی خۆی نیە وەبۆخۆی نیە، بەڵكو راستەوخۆ هی پیاوی ناو خیزانەكەیەتی تا كچە هی باوكە لە نەمانی باوك هی برا گەورەیە لە نەبونی برا گەورە هی مام و پاشان عەشرەت و خێڵەكەیەتی، كە شوش دەكات راستەوخۆ مێرد خاوەنی ژنەكەیە و لە ڕێگەی مێردەكەشیەوە شوبرا و خەزور و نێرینەی ماڵی مێرد خاوەندارێتی ژنەكە لە ئەستۆ دەگرن.
هەڵبەتە ئەوەی ئەمە تۆخ دەكاتەوە كۆنە پەرستی كۆمەڵگەی كوردییە، كە پڕە لە بكەومەكە و عیبە، بەپێی ئەو كۆنە پەرستی كوردەوارییە عەیبەی ژنەكە بۆ هەموو خێڵەكەیە، بەڵام عەیبە و خەتای پیاو تەنها بۆ خۆیەتی خۆی لێی بەرپرسە، هەڵبەتە پیاوانی ئاینیش ئەمە تۆخ تر دەكەنەوە ئیش لەسەر ئەمە ناكەن كە ژن چۆن لە قیامەتتدا تەنها خۆی بەرپرسە لەوەی جەهەنەمیی یە یان بەهەشتییە لە دنیاشدا ئەومافەی پێ بدەن كە هەموو چاكە و خراپەیەك پەیوەستە بە خودی خۆی، عەقڵیەتی پیاوسالاری كوردی ڕێگە بەوەنادات دەست لە خاوەندارێتی ژن هەڵبگرێت تا ئەوەی جار هەبووە تەلاقیشی داوە بەڵام هەر بە دوایەوەبووە كەچی دەكات و چی ناكات.
بۆیە دەكرێت بڵێین توندوتیژی دژی ژنان دیاردەیەكی شاراوە و نادیار نییە، بەڵكوو جیهانییە و تایبەت نیە بە شوێنێك یان وڵاتێك بەڵكوو بەپێی بەڵگەكان و هەواڵەكان و ڕاپۆرتی مافەكانی ژنان و ئەوەی كە خۆمان دیومانە لە هەرشوێنێك ژن هەبێت توندوتیژیش هەیە، جا چ بە شێوەی نهێنی بێت یان چ شێوەی ئاشكرا، توندوتیژی سنوری نیە، ژنان چ لە ماڵەوەبن، چ لە دەرەوەبن، چ خوێندەواربن، چ نەخوێندەوار و سەرقاڵی كار نێوماڵبن چ لە بواری ئابوری دەوڵەمەندبن، یان هەكار و دەست كورت بن، چ جوان بن، یا ناشرین بە شێوەیەك لە شێوەكان لەلایەن پیاوانەوە توشی توندوتیژی جەستەیی و دوروونی و كۆمەڵایەتی و تەنانەت سێكسیش دەبنەوە.
بێگومان توندوتیژییەكان كۆمەڵێك تایبەتمەندی كلتوری، كۆمەلایەتی، سیاسی، ئابوری، لە پشتە ئەگەرچی بەوپێیە توندوتیژی دژی ژنان كات و شوێنی تایبەتی نیە و هەمووكۆمەڵگەی مرۆڤایەتی چ بە كۆمەڵگەی پێشكەوتوو چ بە كۆمەڵگەی دواكەوتوو دەگرێتەوە، ژنان لە كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی لەلایەن باوك، برا، هاوسەر، كەسوكاری نزیك بەرەو رووی توندوتیژی دەبنەوە، بە پێی دەرەنجامەكانی لێكۆڵینەوەی چالاكوانانی مافی مرۆڤ ناوەندەكانی تەندروستی توندوتیژی دژی ژنان جگە لەوەی كە كاریگەری نێگەتیڤ و خراپی دەبێت لەسەر ژن وەكوو تاك بەڵكوو كاریگەریەكی زۆر خراپ و مەترسیداری دەبێت لەسەر تەندروستی خێزان و كۆمەڵگەش كە دەبێتە هۆی ئەوەی شیرازەیی خێزان و كۆمەڵگە لێك بترازێنیت.